رفلاكس معده چيست ؛ علت، علائم و درمان اسيد معده
رفلاكس معده چيست؟رفلاكس معده زماني رخ مي‌دهد كه اسيد و ساير محتويات درون معده از دريچه پاييني مري به مري باز مي‌گردند. دريچه پايين مري دريچه‌اي عضلاني به‌شكل حلقه است كه در انتهاي مري و ابتداي معده قرار دارد.
با باز شدن اين دريچه، غذاي بلعيده‌شده از انتهاي مري وارد معده مي‌شود. پس از ورود غذا به معده، اين دريچه بسته مي‌شود تا از بازگشت غذا به درون مري جلوگيري كند. زماني كه اين دريچه ضعيف شده يا آسيب ديده باشد ممكن است به‌درستي عمل نكند. همين موضوع باعث رفلاكس معده مي‌شود..
پزشكان بر اين باورند كه اگر علائم رفلاكس معده بيش از دو‌بار در هفته اتفاق بيفتد، به احتمال زياد فرد به اين بيماري مبتلاست.
بيماري رفلاكس را مي‌توان به انواع گوناگون تقسيم‌بندي كرد.
در رفلاكس كلاسيك به طور معمول محتويات معده فقط در مري بالا مي‌آيند و به حلق نمي‌رسند. علائم رفلاكس كلاسيك همانگونه كه در نوشتارهاي پيشين به آنها اشاره كرديم بيشتر به صورت سوزش سردل (سوزش معده) بروز مي‌كنند.
نگاهي به علائم رفلاكس معدهعلائم رفلاكس معده برحسب اندام و عضوي كه تحت تأثير اسيد معده قرار مي‌گيرد، متفاوت است. همه انسان‌ها علائم يكساني را تجربه نمي‌كنند. علائم رفلاكس معده از خفيف به شديد دسته‌بندي مي‌شوند و معمولاً بعد از خوردن غذا (به‌خصوص غذاي تند يا چرب) و هنگام دراز كشيدن يا خم شدن بروز پيدا مي‌كنند.
از علائم رفلاكس معده مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
درد يا سوزش سر دل كه با احساس سوزش در قفسه سينه همراه است؛ اين سوزش ممكن است به گلو نيز برسد.احساس مزه تلخ يا ترش در گلو. در برخي موارد ممكن است بخشي از غذا يا مايع موجود در معده نيز به دهان بازگردد.سوء هاضمه كه با درد و ناراحتي در بالاي شكم همراه است. احساس ناراحتي معده، داشتن حالت تهوع و استفراغ و احساس سيري آزاردهنده از علائم سوء هاضمه است.در برخي از موارد، اشكال در بلع كه حتي گاهي در تنفس فرد اختلال ايجاد مي‌كند.گلو درد، سكسكه شديد يا استفراغ.اگر با علائم و نشانه‌هاي بالا آشنا هستيد و يا هر از گاهي آنها را تجربه مي‌كنيد، بهتر است هرچه سريع‌تر به پزشك معالج خود مراجعه كنيد.
تغيير صدا در اثر رفلاكسافراد زيادي به رفلاكس مبتلا هستند. در اين افراد، محتويات معده رو به عقب و در خلاف جهت طبيعي، حتي تا گلو حركت مي‌كنند. وقتي با اين حركتِ برعكس، محتويات معده به گلو مي‌رسد به آن رفلاكس حنجره‌اي-حلقي گفته مي‌شود.
ترشحات معده سرشار از اسيد و آنزيم‌هايي است كه براي هضم غذا در معده به آنها نياز داريم. طبيعي است كه اين مواد در هر جايي غير از معده و روده باعث آسيب به بافت آن قسمت (گلو و حنجره) مي‌شود.
علت تغيير صدا در رفلاكس
همانگونه كه گفتيم در رفلاكس حنجره‌اي-حلقي، ترشحات معده به تارهاي صوتي و حنجره صدمه وارد كرده و حنجره را ملتهب مي‌كنند. به التهاب حنجره، لارنژيت گفته مي‌شود و در اين مورد، نام لارنژيتِ رفلاكس به آن اطلاق مي‌گردد.
علائم رفلاكس حنجره‌اي-حلقي
علائم رفلاكس حنجره‌اي-حلقي بيشتر به شكل زير است:
صاف كردن سينه (شبيه سرفه‌هاي كوتاه) به صورت مكرر
- احساس يك توده در گلو
- خشن شدن صدا (تغيير صدا)سرفه
- سوزش گلو
- ترشحات تنفسي بيشتر
- احساس مزه تلخ يا ترش در دهانت
- شديد علائم صوتي با خوردن غذاهاي پُر ادويه
- التهاب زبان
دقت كنيم كه علائم ناشي از رفلاكس حنجره‌اي-حلقي بسيار شبيه ساير بيماري‌هاي حلق و حنجره است. پيشنهاد مي‌شود براي اطمينان از علت اين مشكل، با يك دكتر گوش و حلق و بيني همزمان با پزشك متخصص داخلي يا پزشك عمومي مشورت كنيم.
چرا سوزش معده در رفلاكس حنجره‌اي-حلقي كمتر است؟افراد مبتلا به رفلاكس حنجره‌اي-حلقي كمتر ممكن است از سوزش معده شكايت كنند. سوزش سردل به علت برگشت محتويات معده به مري و ايجاد التهاب در ديواره مري بروز مي‌يابد. اين بيماري، رفلاكس كلاسيك يا رفلاكس معده-مري ناميده شده است.
با وجود اينكه مي‌دانيم محتويات معده براي رسيدن به حلق از مري عبور مي‌كنند، به درستي مشخص نيست چرا افراد مبتلا به رفلاكس حنجره‌اي-حلقي كمتر دچار سوزش معده مي‌شوند.
تشخيص لارنژيت رفلاكس
اطلاعاتي كه خودمان در طول بيماري جمع‌آوري كرده‌ايم و نتايج معاينات و آزمايش‌ها توسط پزشك مي‌تواند تشخيص لارنژيت رفلاكس را در ما قطعي كند.
شرح حالاگر متوجه شده‌ايم كه تغيير صدا در ابتداي بامداد و پس از هر وعده غذايي بدتر مي‌شود، احتمال التهاب حنجره و تارهاي صوتي به دليل برگشت محتويات معده تا حلق بيشتر خواهد شد.
شدت علائمبه طور معمول پزشك درباره شدت علائم از ما مي‌پرسد. اگر شدت علائم زياد باشد، معمولا بيشتر وجود لارنژيت رفلاكس را مطرح مي‌كند.
اندازه‌گيري سطح اسيد مري و معده
در صورت تداوم يا شدت علائم لارنژيت رفلاكس، پزشك ممكن است پايش سطح اسيد معده و مري روده را درخواست نمايد. اين كار با كمك يك دستگاه مخصوص سطح اسيد حلق را اندازه‌گيري مي‌كند.
درمان تغيير صداي ناشي از رفلاكسبراي مداواي موفق لارنژيت رفلاكس انجام كارهاي زير ضروري است:
داروهاي تجويزشده توسط پزشك را به ميزان توصيه‌شده مصرف نماييم.دوره درمان را تا انتها ادامه دهيم. اگر در طول درمان به مشكلي برخورد كرديم دوباره با پزشك معالج مشورت كنيم تا مشكل حل شود.داروها را به صورت منظم و در موعد مقرر صرف كنيم.پزشك معالج براي كاهش برگشت اسيد معده به حلق توصيه‌هايي مي‌كند كه بايد آنها را جدي بگيريم.
به طور منظم و در زمان‌هاي مقرر براي پيگيري نتايج درمان به پزشك معالج مراجعه كنيم.
تشخيص بيماري رفلاكس معده
همان‌طور كه اشاره كرديم، علائم بالا، مخصوصاً سوزش سر دل، نشانه‌هاي خوبي براي تشخيص رفلاكس معده هستند. اگر پزشك معالج به رفلاكس معده مشكوك شود، پيش از تشخيص و تأييد از بيمار مي‌خواهد تا بعضي معاينات و آزمايش‌هاي مرتبط را انجام دهد.
پزشك معالج ممكن است از يك يا چند مورد از آزمايش‌هاي زير جهت تشخيص رفلاكس معده استفاده كند:
بلع محلول حاوي ماده باريوم: در حالت عادي تصويربرداري از دستگاه گوارش امكان‌پذير نيست. نوشيدن محلولي حاوي ماده باريوم اين امكان را فراهم مي‌كند كه بتوانيم از دستگاه گوارش عكس‌برداري كنيم. از اين روش براي تشخيص رفلاكس معده استفاده مي‌شود.آندوسكوپي: يك لوله انعطاف‌پذير به همراه يك دوربين كوچك جهت بررسي و نمونه‌برداري (در صورت نياز) به درون مري فرستاده مي‌شود.
نظارت بر pH مري: يك قطعه pHسنج درون مري كار گذاشته مي‌شود تا ورود اسيد معده به مري را بررسي كند.فشارسنجي مري: يك لوله انعطاف‌پذير به درون مري فرستاده مي‌شود تا قدرت عضله‌هاي موجود در مري را اندازه‌گيري كند.
براي درمان رفلاكس معده بايد چه كار كرد؟يكي از موثرترين روش‌هاي پيشگيري و درمان رفلاكس معده، تغيير سبك زندگي و اصلاح رژيم غذايي است. برخي از نكاتي كه بايد در درمان رفلاكس معده به خاطر داشته باشيد، عبارتند از:
سيگار را ترك كنيد.وعده‌هاي غذايي خود را كوچك كنيد.پس از خوردن غذا بلافاصله دراز نكشيد.پس از خوردن غذا آدامس بجويد.از خوردن و نوشيدن خوراكي‌هايي كه علائم رفلاكس معده را تشديد مي‌كنند، بپرهيزيد.لباس و كمربند تنگ نپوشيد.اگر اضافه وزن داريد، بهتر است به فكر كاهش آن باشيد.در‌‌صورتي كه رعايت موارد فوق كارساز نبود، ممكن است پزشك معالج جهت درمان رفلاكس معده دارو تجويز كند.
درمان خانگي كاهش رفلاكس اسيد معده و تغيير صداي ناشي از رفلاكس
گاهي به دنبال يك سرماخوردگي، چند روزي صدايمان خش‌دار مي‌شود يا گلو درد داريم. اما اگر اين علائم را بدون سرماخوردگي و براي چندين روز تجربه كرديم، شايد مشكل مربوط به دريچه بالاي معده ماست و به عبارت ديگر به رفلاكس معده مبتلا هستيم.
دريچه بالاي معده، عبور غذا از مري به معده را كنترل مي‌كند و اگر به‌خوبي بسته نشود، باعث برگشت اسيد معده و محتويات معده به مري و گاهي حتي تا دهان مي‌گردد. به اين حركت رو به عقب اسيد معده (خلاف جهت طبيعي حركت محتويات معده)، بازگشت اسيد معده يا رفلاكس معده گفته مي‌شود.
سوزش سردل يا بالاي شكم (يا به اصطلاح درد معده) از شايع‌ترين علائم رفلاكس معده است.
اگر هر كدام از شرايط زير در معده و مري پيش بيايند، ممكن است باعث ايجاد يا بدتر شدن رفلاكس معده شوند:
پاكسازي ضعيف و غيرموثر غذا و اسيد معده از سطح مريتوليد اسيد زياد در معدهتاخير در تخليه محتويات معدهما با ايجاد تغييراتي در شيوه زندگي يا به عبارت ديگر با برخي روش‌هاي درمان خانگي رفلاكس معده، در كنار داروهايي كه پزشك متخصص داخلي گوارش براي ما تجويز مي‌كند، مي‌توانيم به بهبود رفلاكس معده و كاهش علائم خود كمك كنيم.
در زير با اين روش‌هاي درمان خانگي رفلاكس معده آشنا مي‌شويم:
روش هاي بهبود رفلاكس معده
آهسته و پيوسته خوردنهر چه معده در يك وعده بيشتر پر شود، احتمال رفلاكس معده و شدت علائم بيشتر است. اگر خود را عادت دهيم كه به جاي سه وعده غذا با مقدار زياد، وعده‌هاي بيشتري و هر بار در حجم كم غذا بخوريم، معده كمتر پر مي‌شود و علائم رفلاكس معده كاهش مي‌يابد.
پرهيز از برخي غذاها
برخي موادغذايي رفلاكس معده را تحريك مي‌كنند، مانند غذاهاي چرب، غذاهاي تند و پرادويه، گوجه‌فرنگي، نعنا، پياز، سير، قهوه، چاي، شكلات، نوشابه گازدار و نوشيدني‌هاي الكلي. اگر اين غذاها را مرتباً ميل مي‌كنيم، بهتر است بررسي كنيم كه آيا علائم رفلاكس معده با خوردن برخي از اين غذاها ارتباط دارد يا نه. به اين منظور، از خوردن كل اين غذاها براي مدت يك هفته پرهيز كنيم و سپس يكي يكي خوردن آنها را آغاز كنيم، مثلا هفته اول چاي، هفته دوم پياز و به همين ترتيب.
دقت كنيم كه با افزودن كداميك از اين غذاها به برنامه غذايي علائم رفلاكس معده بدتر مي‌شود. به احتمال زياد، قطع كردن مصرف غذاي تشديدكننده علائم رفلاكس معده، تاثير زيادي در بهبود علائم ما خواهد داشت.
نوشابه گازدار ممنوع
نوشيدن مايعات گازدار باعث برگشت گاز از معده و دفع گاز از راه دهان مي‌شود. برگشت گاز از معده با برگشت مقداري اسيد همراه است. بنابراين بهتر است به جاي نوشابه گازدار آب بنوشيم.
ايستادن پس از صرف غذا
وقتي در حالت ايستاده يا حتي نشسته هستيم، جاذبه زمين اسيد معده را در جاي خود يعني در معده نگه مي‌دارد. بهتر است طوري برنامه‌ريزي كنيم كه سه ساعت پيش از رفتن به تختخواب، صرف غذا پايان يافته باشد. به عبارت ديگر، دراز كشيدن بعد از ناهار و صرف ديرهنگام شام، علائم رفلاكس معده را بدتر مي‌كند.
اجتناب از حركات سريع پس از صرف غذا
بهتر است چند ساعت پس از صرف غذا حركات سريع و شديد نداشته باشيم. پياده‌روي پس از صرف غذا مشكلي ايجاد نمي‌كند، اما حركات ورزشي سريع يا شديد به‌خصوص حركاتي كه با خم شدن به جلو همراه هستند، در فاصله يكي دو ساعت پس از غذا باعث تشديد رفلاكس معده مي‌شوند.
خوابيدن شيب‌دار
اگر سرِ ما حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتيمتر بالاتر از پاها باشد، جاذبه زمين از رفلاكس اسيد معده و علائم آن كم مي‌كند. به اين منظور بايد پايه تخت در بخش فوقاني كه سر قرار مي‌گيرد، بلندتر از پايه پاييني باشد. استفاده از بالش بيشتر مفيد نيست و بايد شيب در كل تخت يا حداقل نيمه فوقاني تخت برقرار شود.
رهايي از اضافه وزنافزايش وزن باعث مي‌شود عضلات و اعضاي مجاور معده در فواصل تازه‌اي از هم قرار گيرند؛ در نتيجه، وضعيت طبيعي دريچه بالايي معده به هم بخورد و بسته ماندن اين دريچه دشوارتر شود. اگر اضافه وزن داريم، با كاهش وزن مي‌توانيم به كنترل علائم رفلاكس معده بسيار كمك كنيم.
استرسفشار رواني زياد و عصبي و نگران بودن در بيشتر مردم ترشح اسيد معده را افزايش مي‌دهد.
ترك دخانياتبراي بهبود رفلاكس معده اگر سيگار يا قليان مي‌كشيم، آنها را كنار بگذاريم. نيكوتين باعث باز ماندن دريچه فوقاني معده مي‌شود.
چك كردن داروهابرخي داروها مانند داروهاي حاوي استروژن كه به زنان پس از يائسگي تجويز مي‌شود باعث شل شدن دريچه فوقاني معده مي‌شود. همچنين برخي داروها مانند داروهاي رفع پوكي استخوان باعث التهاب و آسيب به مري مي‌شوند. بنابراين براي آگاهي از تاثير داروها روي رفلاكس معده با پزشك معالج مشورت كنيم.
برچسب: ،